ISO 14000 là gì ? Những nội dung cần biết về tiêu chuẩn này

Có một hệ thống quản lý môi trường tuân thủ tiêu chuẩn ISO 14000 đồng nghĩa với việc tạo ra một điều quan trọng và có ý nghĩa đối với mọi doanh nghiệp. Điều này không chỉ mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp mà còn thể hiện trách nhiệm của tổ chức đối với xã hội và cộng đồng.

Vậy ISO 14000 là gì ? Những nội dung cần quan tâm ? Hãy cùng VCR tìm hiểu rõ hơn về tiêu chuẩn này qua bài viết sau nhé.

1. Lịch sử hình thành và phát triển của tiêu chuẩn ISO 14000

Hội nghị về môi trường và phát triển của Liên hợp quốc, diễn ra tại Rio De Janeiro, Brazil vào tháng 6/1992, đã đặt ra những vấn đề quan trọng về môi trường và bảo vệ môi trường trên toàn cầu. Hội nghị này đã tạo đà cho việc xây dựng các tiêu chuẩn môi trường trong khuôn khổ hội nghị bàn tròn tại Uruguay của GATT (Hiệp định chung về Thuế quan và Mậu dịch) là tiền thân của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Tại Hội nghị Uruguay, đại diện các nước thành viên đã đồng lòng về việc thiết lập các tiêu chuẩn môi trường nhằm đóng góp tích cực cho mục tiêu ngăn ngừa ô nhiễm môi trường và loại bỏ các rào cản kỹ thuật quan trọng trong lĩnh vực thương mại.

Trong bối cảnh đó, dựa vào các khuyến nghị từ Nhóm tư vấn chiến lược về môi trường của ISO/IEC. Vào năm 1993, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) đã quyết định thành lập Ban kỹ thuật ISO/TC 207 về quản lý môi trường, nhằm phát triển các tiêu chuẩn quốc tế về quản lý môi trường. Những tiêu chuẩn này bao gồm hệ thống và công cụ quản lý môi trường, phương pháp xác định tác nhân gây ô nhiễm, giới hạn chất thải và tác động của công nghệ/sản phẩm đối với môi trường. Tất cả những tiêu chuẩn quốc tế này được tổng hợp thành Bộ tiêu chuẩn ISO 14000.

Cơ cấu của Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 được thiết kế dựa trên ba mảng nội dung chính bao gồm: Hệ thống quản lý; Các công cụ đánh giá và kiểm tra; Các công cụ hỗ trợ định hướng sản phẩm.

Hiện tại, ISO đã phát hành tổng cộng 17 tiêu chuẩn (không tính các tài liệu khác), trong đó có:

• 4 tiêu chuẩn về hệ thống quản lý môi trường (ISO 14001, ISO 14004, ISO 14005, ISO 14006);
• 1 tiêu chuẩn về kiểm toán môi trường (ISO 14015);
• 5 tiêu chuẩn về nhãn môi trường (ISO 14020, ISO 14021, ISO 14024, ISO 14025, ISO 14026);
• 3 tiêu chuẩn về đánh giá kết quả hoạt động môi trường (ISO 14031, ISO 14034, ISO 14063);
• 4 tiêu chuẩn về đánh giá vòng đời của sản phẩm (ISO 14040, ISO 14044, ISO 14045, ISO 14046);
• 4 tiêu chuẩn về các vấn đề liên quan đến quản lý môi trường (ISO 14050, ISO 14051, ISO 14052, ISO 14055-1);
• 5 tiêu chuẩn về quản lý khí nhà kính (ISO 14064-1, ISO 14064-2, ISO 14064-3, ISO 14065, ISO 14066) thuộc bộ tiêu chuẩn ISO 14000 về quản lý môi trường.

Trong đó, tiêu chuẩn ISO 14001 về hệ thống quản lý môi trường là tiêu chuẩn đầu tiên được ban hành vào năm 1996.

ISO 14000 là bộ tiêu chuẩn về Hệ thống quản lý môi trường (EMS) được ISO xây dựng và phát hành nhằm thiết lập các tiêu chuẩn để xác định, kiểm soát và giám sát các tác động của tổ chức hoặc doanh nghiệp đến môi trường. Mục tiêu của nó là giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và cung cấp phương pháp quản lý và cải tiến hệ thống quản lý môi trường cho bất kỳ tổ chức hay doanh nghiệp nào áp dụng nó.

Mục đích của bộ tiêu chuẩn này là nhằm cung cấp khuôn khổ cho các tổ chức để bảo vệ môi trường và đáp ứng các yêu cầu biến đổi của môi trường trong cân nhắc với nhu cầu kinh tế - xã hội. Tiêu chuẩn này đề ra các yêu cầu cho phép một tổ chức đạt được các mục tiêu dự kiến đối với hệ thống quản lý môi trường của mình.

Tiếp cận có hệ thống để quản lý môi trường có thể cung cấp thông tin cho cấp quản lý cao nhất để định hình thành công trong dài hạn và tạo ra các lựa chọn để đóng góp vào sự phát triển bền vững. Tiêu chuẩn này không nhằm thay đổi hay nâng cao yêu cầu pháp lý của tổ chức. Ngoài ra, ISO 14000 có thể áp dụng cho mọi tổ chức, không kể quy mô, loại hình và bản chất...

2. Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 là gì ?

Hệ thống quản lý môi trường (EMS) là một phần quan trọng của hệ thống quản lý toàn diện, bao gồm cơ cấu tổ chức, hoạt động lập kế hoạch, thực hành, thủ tục, trách nhiệm, quy trình và nguồn lực nhằm phát triển, thực hiện, đạt được và duy trì một chính sách môi trường.

ISO 14000 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý môi trường, gồm một bộ quy tắc được xây dựng bởi Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) nhằm giúp các quốc gia nói chung và doanh nghiệp nói riêng giảm thiểu lượng chất thải công nghiệp và hạn chế thiệt hại môi trường. Đây cũng là một khung quản lý giúp tạo ra các tác động môi trường tích cực hơn.

Bộ tiêu chuẩn này là một phần của loạt các tiêu chuẩn giúp giải quyết nhiều khía cạnh của quy định về môi trường. ISO 14000 được thiết kế để cung cấp hướng dẫn từng bước để thiết lập và đạt được các mục tiêu thân thiện với môi trường trong hoạt động kinh doanh hoặc sản phẩm.

3. Bộ ISO 14000 gồm có những tiêu chuẩn nào ?

Kể từ khi lần đầu tiên được chính thức ban hành vào năm 1996, bộ tiêu chuẩn ISO 14000 đã trải qua nhiều quá trình cải tiến và cập nhật để phù hợp với bối cảnh môi trường tại từng thời điểm. Đến nay, bộ tiêu chuẩn này đã phát triển và bao gồm những tiêu chuẩn chính sau:

• ISO 14001: là Hệ thống Quản lý môi trường – Các yêu cầu và hướng dẫn sử dụng
• ISO 14004: là Hướng dẫn chung về các nguyên tắc, hệ thống và kỹ thuật hỗ trợ
• ISO 14006: là Hệ thống quản lý môi trường – Hướng dẫn kết hợp thiết kế sinh thái
• ISO 14010 – ISO 14015: Hướng dẫn đánh giá môi trường – Các nguyên tắc chung
• ISO 14011: là Hướng dẫn đánh giá môi trường – bao gồm các thủ tục đánh giá và đánh giá hệ thống quản lý môi trường;
• ISO 14012: là Hướng dẫn kiểm toán môi trường – nêu ra tiêu chuẩn năng lực dành cho kiểm toán viên môi trường
• ISO 14020 – ISO 14024: liên quan đến Dán nhãn môi trường
• ISO 14020 – 14025: liên quan đến Nhãn mác và phát minh môi trường;
• ISO 14031: tập trung vào Đánh giá các hoạt động môi trường;
• ISO 14031 và ISO 14032: tập trung vào Đánh giá hiệu suất môi trường
• ISO 14040 – ISO 14048: Đánh giá vòng đời sản phẩm – Nguyên tắc cùng khuôn khổ
• ISO 14046: là tiêu chuẩn Quản lý môi trường – Dấu chân nước – gồm các nguyên tắc và yêu cầu hướng dẫn.
• ISO 14050: là tiêu chuẩn về Từ vựng liên quan đến quản lý môi trường;
• ISO 14061: là hướng dẫn cung cấp Thông tin cho tổ chức lâm nghiệp về việc sử dụng Tiểu chuẩn ISO 14001 và 14004;
• ISO 14064: Khí nhà kính; Đo lường và giảm khí nhà kính phát thải.
• ISO guide 64: là Hướng dẫn đề cập đến khía cạnh môi trường trong tiêu chuẩn về sản phẩm.

Cốt lõi và quan trọng nhất trong Bộ tiêu chuẩn này chính là Tiêu chuẩn ISO 14001 về yêu cầu và hướng dẫn sử dụng Hệ thống Quản lý môi trường. Phiên bản mới nhất và hiện đang được áp dụng là ISO 14001:2015.

4. Tiêu chuẩn ISO 14000 áp dụng cho những đối tượng nào ?

Thực tế, mọi doanh nghiệp đều có thể áp dụng tiêu chuẩn ISO 14000, đặc biệt là những doanh nghiệp muốn xây dựng hoặc nâng cao hiệu quả của Hệ thống Quản lý Môi trường (EMS) của họ.

Nói một cách khác, bộ tiêu chuẩn này không có giới hạn cho việc áp dụng chỉ đối với một số loại doanh nghiệp, mà áp dụng rộng rãi trong tất cả các lĩnh vực quản lý môi trường. Từ các doanh nghiệp sản xuất, tổ chức kinh doanh, cung ứng dịch vụ đến hoạt động xuất nhập khẩu hay các tổ chức phi lợi nhuận, tất cả đều có thể áp dụng các tiêu chuẩn trong bộ tiêu chuẩn ISO 14000.

5. Mục tiêu của ISO 14000 – Tiêu chuẩn quản lý môi trường

Hệ thống tiêu chuẩn môi trường ISO 14000 đặt ra một số mục tiêu cốt lõi mà doanh nghiệp cần đáp ứng như sau:

• Xác định các yêu cầu pháp luật liên quan tới môi trường trong hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp.
• Doanh nghiệp cần xác định các lĩnh vực và hoạt động liên quan đến môi trường mà họ có thể kiểm soát được.
• Xác định rủi ro, cơ hội xuất hiện trong các hoạt động môi trường của doanh nghiệp.
• Thiết lập chính sách môi trường, đề ra các mục tiêu và phương pháp để đạt được chúng.
• Thiết lập các hoạt động giám sát, theo dõi và đánh giá hiệu quả Hệ thống Quản lý môi trường (EMS).

Để đạt được những mục tiêu trên, các tổ chức/doanh nghiệp cần thực hiện một số công việc và hoạt động như sau:

• Thể hiện cam kết của ban lãnh đạo về việc triển khai, áp dụng ISO 14000.
• Ban hành các quy định về môi trường, yêu cầu đội ngũ nhân viên và các bên liên quan tuân thủ.
• Thiết lập các biện pháp quản lý, kiểm soát quá trình sản xuất và kinh doanh liên quan đến môi trường trong doanh nghiệp.
• Xây dựng kế hoạch và chương trình riêng biệt để kiểm soát mọi khía cạnh môi trường liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp.
• Tích hợp công tác quản lý môi trường vào các công việc hàng ngày và văn hóa của doanh nghiệp.
• Thực hiện các cuộc đánh giá để phát hiện các điểm không phù hợp và từ đó áp dụng biện pháp khắc phục và phòng ngừa kịp thời.
• Tuyên truyền và đào tạo các bên liên quan về tiêu chuẩn ISO 14000.

6. Những lợi ích của việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 14000

Áp dụng thành công tiêu chuẩn ISO 14000 sẽ mang lại cho doanh nghiệp những lợi ích quan trọng như sau:

Về mặt thị trường

• Nâng cao uy tín, hình ảnh của doanh nghiệp trong mắt khách hàng, đối tác, bên liên quan.
• Tăng cường sự cạnh tranh bằng cách nâng cao hiệu quả kinh tế trong hoạt động môi trường
• Phát triển bền vững thông qua đáp ứng các yêu cầu của cơ quan quản lý môi trường và cộng đồng xung quanh
• Chứng chỉ ISO 14000 được xem là giấy thông hành để doanh nghiệp có thể tiếp cận những thị trường quốc tế khắt khe về môi trường.

Về mặt kinh tế

• Hạn chế mức sử dụng năng lượng
• Tăng cường hiệu suất trong các quá trình sản xuất và cung cấp dịch vụ
• Tiếp kiệm chi phí nguyên liệu đầu vào, chi phí hạch toán môi trường, đồng thời góp phần tối ưu chi phí hoạt động tổng thể cho doanh nghiệp.
• Hạn chế lượng rác thải tạo ra và chi phí xử lý chúng
• Tái sử dụng nguồn lực, tài nguyên, hướng tới sự phát triển bền vững và tiết kiệm tài nguyên cho doanh nghiệp.
• Tránh các khoản tiền phạt phát sinh do vi phạm yêu cầu pháp luật về môi trường
• Tối ưu hóa chi phí đóng thuế môi trường
• Tăng hiệu quả sử dụng nhân lực nhờ đảm bảo môi trường làm việc an toàn, tạo điều kiện cho sức khỏe nhân viên.
• Giảm các chi phí liên quan tới phúc lợi nhân viên liên quan đến các bệnh nghề nghiệp
• Giảm tổn thất kinh tế trong trường hợp có rủi ro hoặc tai nạn xảy ra trong quá trình hoạt động.

Về mặt quản lý rủi ro

• Hạn chế việc gặp phải những rủi ro, áp lực từ quy chế hay chế tài về môi trường trong quá trình cung ứng dịch vụ/sản phẩm trên thị trường
• Giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường thông qua việc hạn chế tối đa chất thải công nghiệp và sử dụng nguồn tài nguyên hợp lý
• Điều kiện để có thể giảm chi phí bảo hiểm
• Không gặp nhiều khó khăn khi làm việc với bảo hiểm về tổn thất và bồi thường.

Về mặt pháp lý

• Tăng cường nhận thức những quy định pháp luật về quản lý môi trường
• Xây dựng, quan hệ tốt với chính quyền cộng đồng
• Giúp các công ty có thể tuân thủ đầy đủ những quy định môi trường nhất định

Xây dựng cơ sở cho hoạt động chứng nhận, công nhận và thừa nhận.

• Được đảm bảo từ bên thứ 3
• Vượt qua các rào cản kỹ thuật trong hoạt động thương mại.
• Tạo cơ hội cho việc quảng cáo và quảng bá thương hiệu.

Ngoài ra doanh nghiệp còn thể hiện trách nhiệm của mình thông qua việc đóng góp vào các hoạt động vì môi trường, hướng tới một tương lai phát triển bền vững cho bản thân doanh nghiệp và cộng đồng.

Đồng thời các tổ chức có thể dễ dàng kết hợp việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 14000 với các hệ thống quản lý ISO khác, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động chung của doanh nghiệp.

7. Các yêu cầu hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn ISO 14000

Xây dựng một hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14000 sao cho phù hợp và hiệu quả không dễ dàng đối với nhiều doanh nghiệp. Để đảm bảo hiệu lực và thành công của hệ thống này, ISO 14000 đưa ra những yêu cầu cần phải đáp ứng như sau:

• Đảm bảo sự tham gia và cam kết từ lãnh đạo cao nhất của doanh nghiệp
• Xây dựng một chính sách môi trường phù hợp với định hướng, cam kết của doanh nghiệp và cũng có thể thực hiện, đo lường được.
• Thiết lập các mục tiêu và kế hoạch môi trường tương thích và giải quyết được các chính sách môi trường đã đặt ra
• Xây dựng và triển khai hệ thống quản lý môi trường, dựa trên tình hình thực tế của tổ chức, điều kiện môi trường tại nơi tổ chức hoạt động.

• Phân bố nguồn lực hợp lý, xác định vai trò, quyền hạn cũng như trách nhiệm của những người tham gia EMS
• Thực hiện đào tạo đội ngũ cán bộ nhân viên về EMS theo tiêu chuẩn ISO 14000
• Đảm bảo nguồn nhân lực tham gia và thực hiện quản lý môi trường phải thực sự có đầy đủ năng lực, phẩm chất phù hợp.
• Truyền đạt thông tin trong EMS phải rõ ràng, chính xác, kịp thời trong nội bộ doanh nghiệp cũng như bên ngoài với các bên quan tâm
• Hệ thống tài liệu và hồ sơ EMS cần được thiết lập đầy đủ, chính xác và đảm bảo tính sẵn có. Chúng phải được kiểm soát, lưu trữ và cập nhật đều đặn.
• Thiết lập các chương trình đánh giá, giám sát cùng các biện pháp, hành động khắc phục, phòng ngừa những mối nguy gây ảnh hưởng tới môi trường.
• Hãy đảm bảo sự tham gia và xem xét từ phía lãnh đạo.
• Tiến hành cải tiến liên tục để phù hợp với bối cảnh kinh tế, xã hội và môi trường thực tế.

8. Chứng nhận ISO 14000 và Lợi ích của nó

Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 bao gồm một nhóm các tiêu chuẩn như ISO 14001, 14004, 14005,... Những tiêu chuẩn này đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các tổ chức giải quyết các vấn đề môi trường như giảm sử dụng nguyên liệu thô, tiết kiệm năng lượng, nâng cao hiệu quả và giảm thiểu chất thải. Trong số này, ISO 14001:2015 là một phiên bản được chứng nhận. Do đó, khi nhắc đến chứng nhận môi trường, chứng chỉ ISO 14000 cũng chính là việc doanh nghiệp được chứng nhận theo tiêu chuẩn ISO 14001.

Tiêu chuẩn ISO 14001 tập trung vào các yêu cầu của hệ thống quản lý môi trường. Các tổ chức chứng nhận bên thứ ba thường chứng nhận các doanh nghiệp dựa trên phiên bản hiện tại của ISO 14001.

Lợi ích của chứng chỉ ISO 14000

Đạt được giấy chứng nhận ISO 14000 đối với doanh nghiệp là đánh dấu một thành tựu lớn trong việc quản lý môi trường bền vững. Điều này giúp doanh nghiệp tuân thủ đầy đủ các quy định liên quan đến môi trường.

Chứng nhận ISO 14001 được coi là biểu tượng của cam kết với môi trường và đồng thời là một công cụ marketing cho các công ty. Nó cũng hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ một cách đầy đủ các quy định về môi trường đã đặt ra.

Ngoài ra, chứng nhận ISO 14000 có thể mang lại nhiều lợi ích khác, chẳng hạn như cung cấp cơ hội bán sản phẩm cho các công ty có yêu cầu nhà cung cấp phải có chứng chỉ ISO 14000. Các công ty và khách hàng cũng sẵn lòng trả nhiều tiền hơn cho các sản phẩm được coi là thân thiện với môi trường.

9. So sánh giữa ISO 14000 và ISO 14001

Điểm tương đồng

Cả ISO 14000 và ISO 14001 đều được xuất bản và ban hành bởi Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế. Chúng đều được thiết kế và chấp nhận trên phạm vi toàn cầu về cải thiện Môi trường.

Điểm khác nhau

Bài viết trên đây VCR đã chia sẽ đến bạn những nội dung có liên quan tới ISO 14000 khá đầy đủ và chi tiết. Hi vọng những thông tin này hữu ích với doanh nghiệp bạn khi đang triển khai, áp dụng tiêu chuẩn này.

Phuong.